PLATTENBAU ALS CULTOBJECT
Historisch Nieuwsblad Juli/August 2003
Grauwe flats uit de voormalige DDR zijn populair onder hippe twintigers. Kartonnen bonwmodellen ervan worden in groten getale verkocht.
door Judith Stalpers/Dusseldorf
Onder www.faltplatte.de zijn ze te bestellen: de grijze hoogbouwflats uit de tijd van de DDR, als kartonnen vouw-en-plakmodellen. Als warme broodjes gaan de Plattenbau-modellen over de toonbank. Ze zijn vooral populair onder creatieve eind-twintigers, de nieuwe avant-garde in Duitsland: modeontwerpers, webdesigners, architecten en kunstenaars. Het schaalmodel WBS 70/11, het elf verdiepingen hoge en meest gebouwde type, was het eerste exemplaar in de collectie van ontwerper Cord Woywodt. WHH GT 18/21 volgde en recent het Oost-Berlijns pronkstuk Palast der Republik. „Voordat alle Plattenbau met de grond gelijk wordt gemaakt, moeten we dit Oost-Duitse cultuurgoed conserveren,“ zegt Woywodt.
In de voormalige DDR staat eenderde van de 2,35 miljoen Plattenbau-wooneenheden leeg. Maar de lage huur en een ommekeer in de mode lijken het lot van de Plattenbau een positieve wending te geven. Kunstzinnig georienteerden betrekken steeds vaker een appartement in de anonieme DDR-eenheidswoningbouw, om er te wonen of een bedrijfje te vestigen. Plattenbau is in, ultrahip en anti-bourgeois.
In DDR-tijden woonde een kwart van de bevolking in Plattenbau-flats. De gestandaardi-seerde montagewoningbouw maakte comfortabel wonen voor alle burgers betaalbaar: cv, warm en koud stromend water en een badkamer. Schoolvoorbeeld en onofficieel openluchtmuseum is Hoyerswerda-Neustadt (zie www.hoyerswerda.de/tourisme). In 1955 kreeg het dorpje met een paar duizend inwoners in de Oost-Duitse veenkolonies een nieuwe wijk voor arbeiders die bruinkool moesten winnen. De socialistische verzorgingsstaat begon in Ho-Neustadt met eenheidswoningen rond algemene nutsinstellingen als créches, scholen en inkoopcentra.
Alle typen woningen die in de DDR zijn ontwikkeld, zijn er te vinden, van het eerste“Type Hoyerswerda“ met kleine betonplaten tot de hube-mutje naast elkaar opgetrokken Woh-nungshochhäuser Großtafel met 18 tot 21 verdiepingen. Anno 2003 is Hoyerswerda exemplarisch voor de gevolgen van de hereniging: massavlucht uit de betonbunkers met een leegstand van 30 procent of meer. Werkloze bouwvakkers zijn aangetrokken om achtduizend woningen te slopen. Desondanks vertelt Hoyerswerda“s locoburgemeester Skora met trots over Ho-Neustadt.“Wooncomplex I en II staan onder monumentenzorg. U moet echt eens langskomen.“ Misschien in juli? Dan mogen kunstenaars in slooprijpe woningen een Platte bewerken.“Om de problematiek van de Plattenbau ludiek onder de aandacht te brengen.“